Böbrekleri bitiren hatalar

Çoğu zaman farkında olmadan yapılan hatalar ya da vazgeçilmeyen bazı alışkanlıklar böbreklere de zarar verebiliyor. Hatta böbrek kayıplarına bile neden olabiliyor. Nefroloji Uzmanı Doç. Dr. Erol Demir, böbrekleri bitiren yanlışlara dikkat çekerek, önemli tavsiyelerde bulundu…

Doç. Dr. Erol Demir

ÇOK ÖNEMLİ GÖREVLERİ VAR

Vücudun doğal filtre sistemi böbreklerin vücutta çok yönlü işlevi var.

1 – Her gün yaklaşık 180 litre kanı süzerek günlük 1-2 litre idrar üretir. Bu süzme işlevi sayesinde üre vücuttan atılır.

2 – Üre, üremik toksinleri temizler, su dengesini düzenler.

3 – Sodyum, potasyum, kalsiyum ve magnezyum dengesini ayarlar.

4 – Kalsiyum-fosfor dengesi ve D vitaminin düzenlenmesi ile kemik metabolizmasını düzenler.

5 – Kan hidrojen ve bikarbonat seviyesini düzenleyerek, pH değerini dengeler.

6 – Çeşitli hormonlar üreterek kan hücrelerinin üretimine katkıda bulunur.

7 – Kalp hastalıklarından koruyucu bazı hormonlar salgılar.

8 – İlaçların vücuttan atılmasında rol oynar.

Böbrekte meydana gelen hasar tüm bu fonksiyonlarda bozulmaya neden olur.

Kronik böbrek yetmezliği hızla artıyor

Kronik böbrek hastalığı oldukça sık görülen bir sağlık sorunudur. Ülkemizde şu anda 9 milyon kronik böbrek yetmezliği olan hasta var. Bu sayı 2010 yılında 3 milyondu. Bu artış yalnızca ülkemizde değil tüm dünyada da mevcuttur. 

Hastalar fark edemez

Böbrek yetmezliğindeki artışın temel nedenleri; toplumların giderek yaşlanması, kronik hastalıkların (diyabet, hipertansiyon, kalp hastalığı gibi) sıklığının artması ve bu artan sayıya karşın hastaların farkındalığının iyi olmaması ya da yeterince iyi tedavi edilememesi ile ilişkidir. Ayrıca, kronik böbrek hastalığı sessiz seyrettiği için oldukça az sayıda hastaya tanı konulmaktadır.

Bu sebeple ilerlemesi önlenebilir veya geciktirilebilir olan hastalık ne yazık ki ilerlemektedir. Oysa, sağlıklı beslenme ve erken tanı gibi basit adımlarla bu eğilimi tersine çevirebiliriz.

BÖBREK SAĞLIĞI

Nasıl hasar görür?

Böbrek hasarı temelde iki şekilde oluşur; ani (akut) böbrek hasarı ve bu durumun 3 aydan uzun sürmesi halinde gelişen kronik böbrek yetmezliği…

Ani böbrek hasarı (özellikle yaşlı kişilerde) bilinçsiz ilaç kullanımı (özellikle ağrı kesiciler ve antibiyotikler), kontrast maddeler [tomografi veya anjiyografi işlemi sırasında damardan verilen ilaçlar], enfeksiyonlar veya kanser gibi nedenlerle gelişebilir.

Ani böbrek hasarına yol açan sebeplerin uzun sürmesi durumunda veya hipertansiyon, diyabet, böbrekte taş hastalığı, bazen de ailevi böbrek hastalıkları nedeniyle kronik böbrek yetmezliği meydana gelir.

NELERE DİKKAT EDİLMİYOR?

Günlük yaşamda bazı hatalar ve yanlış alışkanlıklar böbrek sağlığını tehlikeye sokuyor. 

1 – Fazla kilo almak

Türk toplumunda beş kişiden biri obezdir. Kilo vermek yalnızca böbrek hastalığını engellemez ayrıca hastalığın kontrolünde de büyük bir fayda sağlar. Bu nedenle mutlaka bir diyetisyene ve/veya endokrinoloji uzmanına başvurulması gerekir.

2 – Kronik hastalıkları önemsememek

Böbrekleri tehdit eden en yaygın ve önemli hata, bireylerin kronik hastalıklarının farkında olmaması veya kronik hastalığı olduğunu bilseler de bunlarla ilgili tedaviye uymamalarıdır.

Bu sebeple kronik hastalığı (hipertansiyon, diyabet, kalp hastalığı, karaciğer hastalığı… gibi) olan bireylerde hastalık tanısından sonra en az bir kez idrar ve kan tahlili ile böbrek hastalığı araştırılmalıdır.

Bu testler yıllık olarak tekrar etmelidir. Yine 40 yaşından sonra her bireyin evine mümkünse bir tansiyon aleti alınması, hipertansiyon tanısı ve takibi için önemli bir büyük bir fırsat sağlayacaktır.

3 – Tuzun ölçüsünü kaçırmak

Bir Türk günde 14 gram tuz tüketir (Önerilen miktar ise günlük 5 gramdan azdır). Tuzun kaynağı sırasıyla ekmek, peynir, zeytin, kuruyemiş, salça, soda ve konservelerdir.

Tabii sağlıklı bireyler de tuzu ölçülü tüketmelidir. Tansiyon, kalp veya böbrek hastaları; beslenmelerine özellikle dikkat etmeli; tuzsuz ekmek, tuzsuz lor peyniri, kavrulmamış kuruyemiş ve tuzsuz salça tüketmelidir. Fazla tuz; böbrek hastalığı, hipertansiyon ve ölüm için çok önemli bir sebeptir.

4 – Hazır ve paketli gıdalarla beslenmek

Hazır ve paketli gıdalar günümüzde çok fazla tüketiliyor. Oysa mümkün olduğu kadar bu tür yiyeceklerden uzak durmak, hormonlu, tarım ilacı içeren yiyecekleri tüketmemek, mevsim meyve–sebzeleriyle beslenmek böbrek sağlığı için de çok önemlidir. Bir de ülkemizde kısıtlı miktarda protein tüketiliyor.

Bu durum karbonhidrat ve kalori alımında artışa, dolayısıyla insülin direncine, obeziteye, hipertansiyona ve diyabete sebebiyet veriyor. 

Doğru olan protein, karbonhidrat ve yağı dengeli bir şekilde tüketmektir. Kronik böbrek yetmezliğinde protein kısıtlanması ancak ileri yetmezlik durumlarında gerekir.

5 – Sigara kullanmak

Sigara ve alkol alışkanlığı ne yazık ki sağlığın en büyük düşmanı. 30’dan fazla kansere ve ölüme neden olan sigara ve alkol tüketimi böbrek hastalıkları riskini de artırır.

6 – Hareketsiz yaşamak

Özellikle günümüzde bilgisayar ve akıllı telefonlar yüzünden saatlerce hareketsiz kalıyoruz. Bu nedenle günlük işlerinizi yaparken yürümeye çalışın (otobüsten 1 durak önce inin, yürüyen merdiven yerine normal merdiven kullanın).

7 – Susuz kalmak

Gün içinde su içmeyi unutan ya da su içmeyi sevmeyen pek çok kişi var. Ancak su hem kilonun dengelenmesini hem de böbreklerin daha dengeli çalışmasını sağlar. Yazın 3 litre, kışın 2 litre su içilmeli. (Eğer tüketemiyorsanız, akan her şeyi su kabul edin, 2-3 litre sıvı tüketmeye çalışın). 

8 – Gelişigüzel ilaç kullanmak

Son olarak kontrolsüz ilaç kullanımı (kronik ağrı kesici ve antibiyotik kullanımı) önemli bir sorun. İlaçlar gelişigüzel değil mutlaka hekim kontrolünde kullanılmalıdır.

Kaynak