İzlanda’nın ılıman iklimi, Atlantik Okyanusu’ndan kuzeye sıcaklık taşıyan kritik akıntı ağı (AMOC) tarafından şekilleniyor. Bu akıntılar olmasaydı, ada çok daha buzlu ve fırtınalı bir yer olurdu.
Bu akıntıların çöküş yolunda olduğuna dair bilimsel kanıtlar arttıkça, İzlanda hükümeti alışılmadık ve sert bir hamle yaptı: Riski resmen “ulusal güvenlik tehdidi” olarak nitelendirdi ve bu tehdide karşı üst düzey bir müdahale başlattı.
İzlanda Çevre, Enerji ve İklim Bakanı Jóhann Páll Jóhannsson, “İklimimiz, ekonomimiz ve güvenliğimiz, etrafımızdaki okyanus akıntılarının istikrarına derinden bağlıdır” dedi.
AMOC (Atlantik Meridyen Devir Daimi Dolaşımı), Güney Yarımküre’den Kuzey Yarımküre’ye sıcak su çeken, burada soğuyup batan ve tekrar güneye akan dev bir “taşıma bandı” gibi çalışır. Bilim insanlarına iklim değişikliğinin en korkutucu etkisi sorulduğunda, genellikle listenin başında AMOC’un çöküşü gelir.
Giderek artan sayıda araştırma, AMOC’un yavaşladığını gösteriyor. Bunun nedeni, küresel sıcaklıkların yükselmesinin, AMOC’un gücünü aldığı hassas ısı ve tuzluluk dengesini bozmasıdır. Bilim, herhangi bir çöküşün olasılığı ve zamanlaması konusunda hâlâ net bir fikre sahip olmasa da, bazı çalışmalar bunun bu yüzyıl içinde gerçekleşebileceğini öngörüyor.
Almanya’daki Potsdam Üniversitesi’nden fiziksel okyanus bilimci ve klimatolog Stefan Rahmstorf, AMOC’un kapanmasının “gelişen bilimsel veriler göz önüne alındığında artık düşük olasılıklı bir risk olarak değerlendirilemeyeceğini” söyledi.
AMOC’un durmasının etkileri küresel bir felakete yol açabilir:
ABD ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde deniz seviyeleri yükselecek.
Asya ve Afrika ülkelerini etkileyen muson sistemleri bozulacak.
Avrupa’da kış aylarında “derin dondurucu” soğuklar yaşanacak.
Deniz buzu güneye, Birleşik Krallık’a kadar yayılacak.
Rahmstorf, CNN’e yaptığı açıklamada, İzlanda’nın “ciddi bir bölgesel soğumanın merkezine yakın olacağını” ve ülkenin deniz buzlarıyla çevrilebileceğini belirtti.
Bakan Jóhannsson, bunu bir “varoluşsal tehdit” olarak nitelendirdi. AMOC’un çöküşünün, balıkçılık da dahil olmak üzere hayati endüstrileri, altyapıyı ve ulaşımı mahvedebileceğini söyledi.
Bu karar, ağustos ayında yayınlanan ve AMOC’un gelecekteki istikrarı hakkında “ciddi endişeler” yaratan son araştırmaların ardından alındı. Eylül ayında İzlanda Ulusal Güvenlik Konseyi, bu potansiyel çöküşü resmen ulusal güvenlik riski olarak belirledi. Bu, İzlanda’da bir iklim etkisinin ilk kez bu şekilde tanımlanması anlamına geliyor.
Jóhannsson, bu kararın, tehdidi anlamak ve en kötü sonuçları önlemek için yüksek düzeyli, koordineli bir hükümet müdahalesi anlamına geleceğini söyledi.
Rahmstorf, İzlanda’nın kararını överek diğer ülkelerin de aynı yolu izlemesi gerektiğini belirtti. Bakan Jóhannsson ise sözlerini şöyle tamamladı:
“Bildiğimiz şey şu ki, mevcut iklim o kadar kökten değişebilir ki, uyum sağlamamız imkansız hale gelebilir. Kısacası, bu sadece bilimsel bir endişe değil, ulusal bir hayatta kalma ve güvenlik meselesidir.”
