Özellikle Brezilya ve Arjantin’in bazı bölgelerine özgü olan elma salyangozu türü Pomacea canaliculata, son yıllarda akvaryum ticareti gibi yollarla Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya’ya da yayılmış durumda. Yerleştikleri yeni ekosistemler için tehdit oluşturabilen bu canlılar, bazı bölgelerde istilacı tür olarak kabul ediliyor.
İndependent’ın haberine göre; Kaliforniya Üniversitesi’nden Dr. Alice Accorsi ve Stowers Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü Başkanı Dr. Alejandro Sánchez Alvarado, İtalya’daki marul tarlalarını kemiren istilacı elma salyangozlarına çözüm ararken bu dikkat çekici özelliğe rastladı.
Bilim insanları, salyangozun bazı kısımlarının yeniden oluşup oluşmadığını laboratuvarda incelemeye karar verdi ve gözlerinin kesilip tamamen çıkarıldıktan sonra yeniden büyüdüğünü gözlemledi.
Hakemli dergi Nature Communications’ta yayımlanan çalışmaya göre, gözün tamamen çıkarılmasının ardından iki haftadan kısa süre içinde yeniden büyümenin ilk belirtileri görünür hale geldi ve bir aydan kısa sürede yeni göz oluştu. Gözlerin tamamen yeniden oluşması 28 gün sürdü. Ancak organın farklı kısımlarının aynı hız ve zamanda değil, farklı sürelerde geliştiği tespit edildi.
Araştırma ekibi, yenilenme sürecinin dört ana aşamada gerçekleştiğini kaydetti: Önce yara iyileşiyor, ardından özel bir hücre kütlesi oluşuyor; daha sonra lens ve retina ortaya çıkıyor ve son aşamada gözün tüm bileşenleri olgunlaşıyor.
İnsanlar ve elma sineklerinin gözlerinin anatomik olarak birbirine benzediği, ancak insanların bu dört aşamadan yalnızca ilki olan yara iyileşmesini gerçekleştirebildiği belirtiliyor. Bu nedenle bir sonraki adımı neyin tetiklediğini anlamak, insan göz sağlığı açısından kritik görülüyor.
Bu amaçla araştırmacılar, omurgalılarda ve sirke sineklerinde göz gelişiminde kritik rol oynayan ve elma salyangozlarında da bulunan pax6 genine odaklandı. CRISPR gen düzenleme yöntemi kullanılarak elma salyangozlarındaki pax6 geninin işleyişi bozuldu. Genetik olarak düzenlenen yeni salyangozlar sağlıklı olmayı sürdürse de gözlerinin eksik olduğu görüldü. Bilim insanları, göz yenilenmesinin her aşamasındaki gen aktivitesini izleyip analiz ederek hangi genlerin rejenerasyonda rol oynadığını saptamayı umuyor.
Dr. Alejandro Sánchez Alvarado, bazı hayvanların karmaşık gözleri nasıl yenileyebildiğini ve hangi genlerin bu süreçte rol aldığını anlamanın, bir gün insanlarda göz yaralanmalarına yönelik tedavilere katkı sağlayabileceğini vurguluyor. Salyangozların göz rejenerasyonu sırasında aktif olan genlerin çoğunun, omurgalıların göz gelişiminde de rol oynaması bu açıdan önem taşıyor. Dr. Accorsi ise, salyangoz ve insan gözünün birbirinden bağımsız evrimleşmiş olmasına rağmen, sürecin ortak bir dizi genetik yapıtaşına dayandığını belirtiyor.
