Science Advances dergisinde yayımlanan araştırma kapsamında binden fazla hayvan türü incelendi. Sonuçlara göre, yaşam süresini etkileyen temel etkenler yalnızca genetik yapıyla sınırlı değil; tek eşlilik (monogami) ve ebeveynlik davranışları da ömrü doğrudan etkileyebiliyor.
İnsanlarda kadınlar ortalama olarak erkeklerden 5,4 yıl daha uzun yaşıyor. Ancak bu fark sadece insanlara özgü değil. Memelilerin yüzde 72’sinde dişiler, erkeklerden ortalama yüzde 12 daha uzun ömürlü. Örneğin bazı geyik türlerinde bu fark iki katına kadar çıkabiliyor. Öte yandan kuşlarda ise erkekler dişilerden daha uzun yaşıyor; türlerin yüzde 68’inde erkek kuşlar ortalama yüzde 5 daha uzun ömürlü.
Araştırmanın yazarlarından Dr. Johanna Staerk’e göre kromozom yapısı bu farkın açıklanmasında önemli bir rol oynuyor. Staerk, “Dişiler iki X kromozomuna sahipken, erkekler sadece bir X ve kısa bir Y kromozomu taşıyor. Bu nedenle X üzerindeki zararlı mutasyonlar erkeklerde telafi edilemiyor” dedi. Ayrıca “zehirli Y hipotezi”ne de dikkat çekilerek, Y kromozomunun yaşlanmayı hızlandıran unsurlar içerebileceği vurgulandı.
Kuşlardaki kromozom yapısı ise tersine işliyor… Erkeklerde iki Z kromozomu bulunurken dişilerde kısa bir W kromozomu yer alıyor. Ancak yine de bazı yırtıcı kuş türlerinde dişiler daha büyük ve daha uzun ömürlü olabiliyor. Bu da yaşam süresi farkının yalnızca genetikle açıklanamayacağını gösteriyor.
Üreme stratejileri de bu farkta belirleyici oluyor. Memelilerde çoğu tür tek eşli olmadığı için erkekler, çiftleşme rekabetinde başarı sağlamak adına enerji harcayan fiziksel özellikler geliştiriyor. Yele, boynuz gibi dikkat çekici yapıların gelişmesi, dövüşler ve rekabet sonucu oluşan yaralanmalar ömürlerini kısaltıyor. Buna karşılık, tek eşli türlerde bu biyolojik bedel daha az olduğu için erkekler daha uzun yaşıyor.
Araştırma, ebeveynliğin ömrü kısaltmak yerine uzatabileceğini de ortaya koydu. Özellikle yavruların uzun süre bakıma ihtiyaç duyduğu primat türlerinde, bakım veren cinsiyetin daha uzun yaşadığı gözlendi. Şempanzelerde annelerin yavrularına yaklaşık 10 yıl boyunca bakım sağladığı ve bu durumun, annenin uzun yaşamasının yavrunun hayatta kalma şansını artırdığı ifade edildi.
Sonuç olarak araştırma, erkeklerin yaşam süresini artırmak için genetik yapının ötesinde sosyal ve davranışsal stratejilerin de önemli olduğunu ortaya koyuyor. Evrimsel açıdan bakıldığında, sadık bir eş ve ilgili bir baba olmak, erkeklerin daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için anahtar olabilir.
