Türkiye’nin internet yolculuğu 1990’larda dial-up modemlerle başladı; 2000’lerde ADSL devrimi, 2010’larda 4G mobil genişbant patlaması yaşandı. 2016’da 4.5G ihalesiyle mobil hızlar 10 kat arttı, sabit tarafta ise fiber omurga 2019’da 300 bin km’yi aştı. 2025’te 5G ihalesi tamamlandı; Nisan 2026’da ticari 5G devreye giriyor. Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’nun “Fiber geleceğin sanayi altyapısı” vurgusuyla, 2030’a kadar 100 milyon km fiber hedefi kondu.
Ancak Speedtest Global Index 2025 verileri acı gerçeği ortaya koyuyor: Türkiye mobil internet hızında 60. Sırada yer alırken, sabit genişbantta ise 101. sırada!
5G, teorik 10 Gbps’ye varan hızlarıyla mevcut 4.5G’nin 10 katı performans vaat ediyor. Türkiye’nin ortalama mobil indirme hızı 2025’te 45 Mbps civarında; 5G ile ilk etapta 400-500 Mbps, 2028’de 1 Gbps ortalaması hedefleniyor. Ericsson Mobility Report 2025’teki genel veriler incelendiğinde ve speedtest’in verileriyle karşılaştırıldığında Türkiye’deki 5G kapsamasının yüzde 70 seviyelerine ulaştırıldığında Türkiye’nin mobil hızda ilk 30’a girebilecek potansiyele sahip olduğunu söylemek mümkün.
FTTH Council Europe 2023-2024 Market Panorama Raporu, Türkiye’yi kapsama artışında Avrupa’nın en hızlı 3. ülkesi gösteriyor: 2025 Q1’de 18,1 milyon hane (%69,2). Ancak dönüşüm oranı düşük kalıyor. Yani kapsanan her 100 haneden sadece 25’i fiber abonesi. Avrupa’da bu rakam 50, Asya’da ise 80 seviyesinde.
FTTB ağırlığı bu konudaki en büyük dezavantajlardan bir tanesi olarak dikkat çekiyor.
FTTB (Fiber To The Building), fiber optik kablonun doğrudan apartman veya site bodrumuna kadar getirilip, son 50-100 metrenin eski bakır kabloyla tamamlandığı hibrit bir sistem. Türkiye geneline yayılan fiber altyapının büyük bir bölümü evlere gelirken bu sebepten hız kaybına uğruyorÇünkü hibrit yapıda, fiber bağlantıların %65’i binaya kadar; son 100 metre ise bakır kablo ile sağlanıyor. Yani kapıya kadar gelen fiber hız eve giremiyor… FTTB, kapsama alanını hızlı ve düşük maliyetle genişletse de, bakır kablo nedeniyle pratikte 25-50 Mbps hız sınırı getiriyor; tam gigabit performans için ise FTTH (eve kadar fiber) şart.
Yoğunluk farkı da bir diğer önemli düşük hız etkeni olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye’de km² başına 23 hane fiber kapsama sahip; Güney Kore’de 5.740. Bu, maliyetleri 3-4 kat artırıyor.
Elbette bir diğer genel hız düşüklüğündeki etken de kırsal uçurum… Şehirlerdeki %80-90 kapsama, kırsalda %48’e düşüyor. Avrupa Birliğinde 2025 yılı sonuna kadar olan kırsal kapsama hedefi %80 seviyelerindeyken , Türkiye 2028’de %65 planlıyor.
Sabit internette 101. sıradan ilk 50’ye çıkmak için fiber abone sayısının 8,3 milyondan 20 milyona, FTTH oranının yüzde 50’lerin üzerine hatta 70’lere yükselmesi gerekiyor. Yatırım ihtiyacınını Omdia Fiber Development Index 2025 hesaplamalarından alınan verilere göre yaklaşık olarak 12 milyon hanenin FTTH dönüşümü + kırsal 5 milyon hane için 5-7 milyar dolar ek sermaye olarak değerlendirilebilir.
Hane başına ortalama FTTH maliyeti 300-400 dolar olarak belirleniyor. Ancak şu anda Türkiye’de kullanılan hibrit sistem olan FTTB’den tam fibere geçişte bunun yüzde 50 daha düşük olması söz konusu.
Burada operatörlerin bir kısmının sıklıkla vurguladığı ‘ortak altyapı modeli’ kaynağı artırabilecek bir model olarak dikkat çekiyor. Bu yöntem ile yıllık 1,5 milyar dolar tasarruf sağlanabileceği vurgulanıyor.
Tek bir operatörün altyapı konusunda %78 pazar payı olması rekabeti sınırlı tutuyor. Ancak 2024’te 3 ilde ortak kazılara başlanması ve operatör sayısının pilot bölgelerde çeşitlendirilmeye başlanması bu açıdan önemli bir gelişme olarak görülüyor. Bu ortak altyapı projesinin, fiber altyapının büyümesi ve Türkiye’deki sabit internet hızının artışı için kritik rol oynadığı operatörler ve yatırımcılar tarafından vurgulanıyor. Bunun ilk etapta 10 ile genişlemesi ardından da Türkiye çapına yayılması beklentisi bulunuyor. Ancak bu projenin önünde bazı sistematik engeller de bulunuyor. Belediye kazı ücretleri ve izin gecikmeleri gibi durumlar operatörlerin ortak kazı çalışmasını sekteye uğrattığı belirtiliyor.
Ulaştırma ve Atyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, “Fiber, sadece internet değil, geleceğin sanayi altyapısıdır. 2030’a kadar 100 milyon kilometrelik fiber omurga hedefimiz var. Geciken her yıl, 15 milyar dolarlık ekonomik kayıp demek” ifadelerini kullanmıştı.
Bu açıklama ve konulan hedefler hem ortak altyapının önündeki engellerin ortadan kalkabileceği, hem de şu anda 101’inci sırada bulunan Türkiye’nin sabit internet hızı konusunda yakın zamanda hak ettiği konuma erişebileceğinin sinyallerini de bize veriyor.
Omdia’ya göre 2028’de küresel gigabit erişim (indirme hızının en az 1.000 Mbps (1 Gbps) olduğu internet bağlantısını ifade eder) yüzde 45’te kalacak. Türkiye’de gigabit abone oranı ise maalesef yalnızca 2 seviyelerinde kalıyor.
1 Gbps’lil seviyeye çıkmak için, tam FTTH (Fiber To The Home) altyapısı kullanılıyor. Bu sistem ile fiber optik kablo doğrudan eve girer ve bakır kablo gibi hız sınırlayıcı unsur kalmıyor. Bu konudaki küresel liderler Güney Kore, Japonya, İsveç gibi ülkelerde nüfusun yüzde 80’ine yakınına ve üzerine gigabit sunuyor. Yani yaklaşık olarak 6 GB’lık bir dosya gigabit bağlantıda 48 saniyede inerken, Türkiye ortalaması 14 dakika sürüyor.
Bakan Uraloğlu’nun “Geciken her yıl 15 milyar dolar kayıp” uyarısı, acil dönüşüm çağrısı olarak dikkat çekiyor. 5G internet hızında ve sanayideki gelişmelerde mobil uçurumu kapatıyor. Ancak sabit genişbant tarafındaki fiber devrim, vagonu arkadan itmemeli…
