ABD Başkanı Donald Trump, dünya siyaset tarihinin en önemli adımlarından birini gerçekleştirerek Gazze’deki savaşı diğer dünya liderlerinin çoğunun desteğiyle sona erdirdi.
Hamas, Gazze’de ateşkes ve esir takası anlaşması kapsamında 20 sağ İsrailli esiri serbest bıraktı, karşılığında ise İsrail 250’si müebbet ve uzun süreli hapis cezasına çarptırılanlardan 1718’i Ekim 2023’ten bu yana Gazze Şeridi’nden alıkonulanlar olmak üzere 1968 Filistinli esiri serbest bıraktı.
7 Ekim 2023’ten ateşkes anlaşmasına kadar geçen sürede 67 bin 682 kişi hayatını kaybetti, 170 bin 33 kişi yaralandı.
İsrail, Gazze’nin büyük bölümünü enkaza çevirmek ve bölgedeki ülkelere saldırmak için ABD silahlarını kullandı. Washington son iki yılda Orta Doğu’daki müttefikine 21 milyar dolar yardımda bulundu.
Trump, Gazze savaşının bittiği konusunda ısrarcı ve Knesset’te yaptığı uzun konuşmada Başbakan Benjamin Netanyahu’yu, Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki ölümcül saldırısının ardından iki yıldır sürdürdüğü askeri operasyonu sona erdirme zamanının geldiğini kabul edecek “cesarete” sahip olduğu için övdü. Gazze Barış Planı’nın İsrail’in zaferi olduğunu vurguladı.
Ancak Netanyahu hala baskı altında. Kabinedeki aşırı sağcı bakanlar saldırıların devam etmesi konusunda ısrarcı.
Tarihi günde dikkat çeken bir diğer nokta da Mısır’ın Şarm El-Şeyh kentinde düzenlenecek Gazze Barış Zirvesi’ne Netanyahu’nun katılıp katılmayacağı muamması oldu. İsrail önce Netanyahu’nun katılmayacağını açıkladı. Daha sonra Trump, “Netanyahu neden katılmıyor? Anlam veremedim” çıkışını yaptı ve beraber bindikleri limuzinin içinde Netanyahu’yu katılması için ikna etti. Bu haber kamuoyuyla paylaşılınca Cumhurbaşkanı Erdoğan ve zirveye katılan bazı liderler tepki gösterdi, İsrail Netanyahu’nun zirveye katılmayacağını nihai olarak duyurdu.
Trump, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi ile yaptığı görüşmede biraz da muğlak bir şekilde “Aşamaların hepsi birbirine biraz karışmış durumda” dedi.
En azından Trump için savaşın kalıcı bir sona ulaşıp ulaşmadığı sorusu tartışmaya açık değil.
Trump seyahati için Washington’dan ayrıldıktan kısa bir süre sonra Air Force One uçağında gazetecilere verdiği demeçte, “Savaş bitti. Savaş bitti, anlıyor musunuz?” dedi. Knesset’te de Netanyahu’yu göstererek, “Sadece ‘İşte bu’ deme cesaretini gösterdiğiniz için sizi tebrik etmek istiyorum. Kazandık ve şimdi hayatımızın tadını çıkaralım” dedi.
Trump daha fazla savaşın sadece Netanyahu’nun mirasına zarar vereceği uyarısında bulundu. Savaşın ne zaman kalıcı olarak sona ereceğine ilişkin sorulara da savaşın çoktan sona erdiği cevabını verdi:
“İsrail, bizim de yardımımızla, silah zoruyla kazanabileceği her şeyi kazandı. Siz de kazandınız. Yani, kazandınız. Şimdi savaş alanında teröristlere karşı kazandığınız bu zaferleri tüm Orta Doğu için nihai ödül olan barış ve refaha dönüştürme zamanı. Emeğinizin meyvelerinin tadını çıkarmanın zamanı geldi.”
Konuşması sırasında Başbakan’a destek vermek için İsrail Cumhurbaşkanı’nı, devam eden yolsuzluk davası nedeniyle Netanyahu’yu affetmeye çağırarak iç siyasete dikkat çekici bir giriş yaptı.
Trump, Netanyahu’nun işadamlarından puro ve şampanya gibi pahalı hediyeler aldığı suçlamasına atıfta bulunarak “Puro ve şampanya – kimin umurunda” dedi ve Netanyahu’yu en büyük savaş liderlerinden biri olarak nitelendirdi.
Körfez’in en güçlü devletinin fiili yöneticisi olan Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman da dahil olmak üzere pek çok lider, devam eden sürecin nihai bir Filistin devletiyle sonuçlanacağına dair kesin sinyaller istiyor.
Netanyahu’nun nasıl bir yol izleyeceğini zaman gösterecek. Başkan’ın temsilcisi Steve Witkoff ve damadı Jared Kushner, anlaşmanın bir sonraki aşamasını hayata geçirmeye çalışmaya başladılar bile:
“Oldukça sık burada olacağız. Bu Başkan’ın talimatı doğrultusunda olacak.”
ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun, “Bugün dünya barışı için son 50 yılın en önemli günlerinden biri; bu abartı değil” cümlesi Trump’tan memnuniyetsiz bir yanıt aldı: “Sadece 50 mi?” Rubio’nun cevabı ise “Belki 100” oldu.
Trump, bölgede köklü bir dönüşümden söz eden en son ABD Başkanı oldu:
“Bu, terör ve ölüm çağının sonu, inanç, umut ve Tanrı çağının başlangıcıdır. Bu, İsrail ve yakında gerçekten muhteşem bir bölge haline gelecek olan tüm uluslar için büyük bir uzlaşmanın ve kalıcı bir uyumun başlangıcıdır. Buna yürekten inanıyorum. Bu yeni bir Orta Doğu’nun tarihi şafağıdır.”
Trump konuşması boyunca Gazze’de varılan anlaşmayı bölgedeki sorunlara kapsamlı bir çözüm olarak resmetti.
Ancak Filistinli hak savunucuları, İsrail’in işgali ve Filistinlilere boyun eğdirmeyi sürdürmesi halinde kalıcı barış ve istikrarın sağlanamayacağı uyarısında bulundu.
İsrail Lübnan ve Suriye’de saldırılar düzenlemeye devam ederken, işgal altındaki Batı Şeria’da yasadışı yerleşim yerlerini genişletmeye devam etti.
İsrail’in Batılı müttefiklerinin birçoğu geçtiğimiz aylarda, kısmen İsrail’in Gazze’de yarattığı dehşete tepki olarak bir Filistin devletini tanıdı.
Trump, İsrail ve bölge için parlak bir gelecek olacağını söylediği şeylere odaklanarak meşhur bir zafer turu attı.
Ancak Knesset konuşmasında Filistinlilere kısa bir mesajı vardı.
ABD Başkanı Gazze’deki Filistinlilere “istikrar, güvenlik, onur ve ekonomik kalkınmaya” odaklanmaları çağrısında bulundu:
“Filistinliler için seçim daha net olamazdı. Bu, onların terör ve şiddet yolundan sonsuza kadar dönme şansıdır. Aralarındaki kötü nefret güçlerini sürgün etmek için son şans.”
Trump hiçbir noktada Filistinlilerin kendi devletlerine sahip olma hakkını tanımadı.
Başkan Donald Trump, Mısır’ın Şarm El-Şeyh kentinde, İsrail-Hamas ateşkes anlaşmasının ilk aşaması devam ederken Gazze Barış Planı’nı yürürlüğe sokmak üzere Cumhurbaşkanı Erdoğan ve 20’den fazla dünya lideriyle bir araya geldi.
Trump, “pek çok kural ve düzenlemeyi ve daha pek çok şeyi açıklayacağını” söylediği belgeyi resmen imzaladı:
“Bu noktaya gelmek 3,000 yıl sürdü. Buna inanabiliyor musunuz? Ve dayanacak da.”
“Kalıcı Barış ve Refah için Trump Deklarasyonu” olarak adlandırılan memorandum, liderlerin Trump’ın barış planını desteklerken yerine getirmeyi kabul ettikleri geniş taahhütleri ortaya koyuyor.
Bildiride, “Kalıcı barışın, hem Filistinlilerin hem de İsraillilerin temel insan haklarının korunduğu, güvenliklerinin garanti altına alındığı ve onurlarının korunduğu bir barış olacağını anlıyoruz” denildi:
“Bu vesileyle gelecekteki anlaşmazlıkların güç ya da uzun süreli çatışma yoluyla değil, diplomatik angajman ve müzakere yoluyla çözülmesini taahhüt ediyoruz. Orta Doğu’nun uzun süreli bir savaş döngüsüne, tıkanmış müzakerelere ya da başarılı bir şekilde müzakere edilmiş şartların parçalı, eksik ya da seçici bir şekilde uygulanmasına tahammül edemeyeceğini kabul ediyoruz.”
Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a da ayrıca teşekkür etti, “Hiçbir zaman bizi yüz üstü bırakmadı. Ne zaman ihtiyaç duysak hep yanımızda oldu. Kendisiyle bir sorun yaşandığında hep beni arıyorlar, ben de genelde bir çözüm buluyorum” dedi.
Pakistan Başbakanı, Trump’ın Nobel ödülü alması gerektiğini yeniden belirtirken, Trump, İtalya Başbakanı Meloni’nin çok güzel bir kadın olduğunu kürsüde vurguladı.
Fransa lideri Macron ve Trump arasında yaşanan ilginç tokalaşma görüntüleri artık ikili arasında beklenen görüntülere dönüştü.
Kanada Başbakanı Carney’i duyururken, “Kanada Başkanı” ibaresi kullanan Trump, Carney’in, “Beni Başkan yaptığınız için teşekkürler” cümlesine, “Dua et Vali demedim” diyerek karşılık verdi.
Körfez ülkeleriyle sahnede tokalaşırken, “Sınırsız paraları var” diyen Trump, Birleşik Krallık Başbakanı Starmer’ı kürsüye yanına çağırdı ve konuşturmadan geri gönderdi.
ABD tarafının son 50 ila 100 yılın en büyük barış olayı olarak tanımladığı Gazze Barış Planı, bölgede büyük değişimler yarattı ve yaratmaya devam edecek.
Zirvede, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Donald Trump bir araya geldi.
Donald Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı işaret ederek “Onun ne kadar çetin bir adam olduğunu biliyor musunuz? Onu seviyorum.” diye konuştu:
“Cumhurbaşkanı Erdoğan, en güçlü ordulardan birine sahip. Kendisinin söylediğinden çok daha güçlü bir ordu. Yakın zamandaki çatışmalara baktığınızda kazandıklarını görüyorsunuz. Kendisine teşekkür etmek istiyorum.
Erdoğan’a teşekkür etmek istiyorum. Her zaman benimle birlikte oldu. Çok çetin bir insan. Kendisiyle bir sorun yaşandığında hep beni arıyorlar, ben de genelde bir çözüm buluyorum. Kendisiyle hep iyi ilişkilerimiz oldu. Ne zaman desteğine ihtiyaç duysak hep yanımızda oldu.”
