ABD ile Brezilya arasında yargı krizi yaşanıyor. Trump yönetimi, Brezilya Yüksek Mahkemesi Yargıcı Alexandre de Moraes’i doğrudan hedef alarak, Bolsonaro yanlılarının 8 Ocak Kongre baskınını soruşturan yargıç hakkında, “ifade özgürlüğünü ihlal ettiği” iddiasıyla yaptırım kararı aldı. ABD Hazine Bakanlığı, Moraes’i yaptırım listesine ekledi.
Moraes ne yaptı da ABD tepki gösterdi?
Brezilya’da eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun seçim sonuçlarını tanımaması ve anayasal düzeni tehdit etmesiyle ilgili soruşturmalar hız kazandı. Bu süreçte Yargıç Moraes; Bolsonaro’ya ev hapsi ve elektronik kelepçe kararı verdi, sosyal medyada dezenformasyon yaydığı gerekçesiyle bazı içerikleri yasakladı ve hesaplara müdahale etti, ayrıca Telegram gibi platformlara geçici erişim engeli getirdi. Bu kararlar, özellikle Donald Trump ve ABD’deki sağ çevrelerce “otoriterlik” olarak yorumlandı.
Trump yönetimi, Moraes ve ailesine yönelik dört kademeli yaptırım uyguladı: Global Magnitsky Yasası kapsamında ABD’deki tüm mal varlıkları donduruldu, ABD vatandaşlarının Moraes ile ticari faaliyette bulunması yasaklandı, Moraes ve ailesinin ABD vizeleri iptal edildi ve Brezilya’dan ithal edilen bazı ürünlerin gümrük tarifesi %50 artırıldı. Trump, Moraes’in “yargı bağımsızlığı kisvesi altında otoriterlik yaptığını” ve Bolsonaro’ya karşı yürütülen davanın siyasi olduğunu savundu.
Brezilya’dan tepki: “Egemenliğimize müdahale”
Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, yaptırımları “uluslararası hukuk ve yargı bağımsızlığına açık saldırı” olarak nitelendirdi. Dışişleri Bakanlığı ABD’ye nota vermeyi değerlendiriyor. Lula, bir ülkenin yargısına dışarıdan baskı kurulamayacağını ve bunun egemenlik ihlali olduğunu belirtti. Yargıç de Moraes ise görevini sonuna kadar yerine getireceğini ve ABD’nin baskısının kendisini durduramayacağını açıkladı.
Uluslararası hukukta yeni gerilim alanı
Uzmanlara göre, yargıçlara yönelik bireysel yaptırımlar bu ölçekte ilk kez uygulanıyor. ABD’nin yargı kararlarını “siyasi nitelikli” sayarak karşı önlemler alması, uluslararası hukuk açısından tartışmalı. Brezilya’nın, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) nezdinde ABD’ye karşı resmi şikayette bulunması da gündeme geldi.
